Trẻ 3 tuổi chậm nói do đâu? Làm thế nào giúp bé nói tốt hơn?

Ở mỗi lứa tuổi, từng bé sẽ có một tốc độ phát triển riêng biệt. Thời điểm biết nói, phát triển ngôn ngữ vì thế cũng khác nhau. Tuy nhiên, nếu bé đã 3 tuổi nhưng gặp nhiều khó khăn trong việc giao tiếp và nói chuyện rất có khả năng trẻ chậm nói. Vậy, ba mẹ phải làm sao khi trẻ 3 tuổi chậm nói? Cùng ILO tìm hiểu nguyên nhân và cách hỗ trợ bé vượt qua khó khăn này nhé.

Khả năng nói và phát triển ngôn ngữ ở bé 3 tuổi

Thông thường, bé 3 tuổi đã phát triển khả năng ngôn ngữ, nói một cách rõ rệt và mạch lạc. Bé có thể tự kể những câu chuyện đơn giản và nói từ 200 – 1.000 từ. Đồng thời, người lớn dễ dàng hiểu đến 75 – 95% những gì bé nói.

Cụ thể, bé 3 tuổi có thể:

• Gọi tên chính mình và những người xung quanh

• Bé học được nhiều từ mới và biết đặt câu hỏi, dùng những từ thông dụng như xin chào, tạm biệt, xin lỗi, cảm ơn… đúng ngữ cảnh

• Con có thể giao tiếp, diễn đạt những câu đơn giản cũng như tinh chỉnh ngữ pháp, sử dụng danh từ, động từ, tính từ…

• Con biết kể chuyện, hiểu những gì người lớn nói và có thể ghi nhớ chúng.

• Ở độ tuổi này, bé đã có thể học và hát những bài hát, đồng dao ngắn.

Nhìn chung, bé 3 tuổi đã nói đủ tốt, người lớn có thể hiểu được những gì con diễn đạt. Dù vậy, trong thực tế vẫn có trẻ 3 tuổi chậm nói, chưa thể diễn đạt bằng ngôn ngữ, âm thanh. Tuy nhiên, không phải lúc nào bé gặp trường hợp này cũng bất ổn và nguy hiểm đến khả năng phát triển ngôn ngữ, học tập của con sau này.

Nhận biết trẻ 3 tuổi chậm nói qua những dấu hiệu nào?

Một số dấu hiệu dưới đây sẽ giúp ba mẹ chắc chắn hơn về tình trạng chậm nói ở trẻ 3 tuổi.

1. Bé thường dùng cử chỉ thay vì lời nói để giao tiếp

Một trong những dấu hiệu phổ biến ba mẹ dễ dàng nhận biết trẻ 3 tuổi chậm nói là con chủ yếu dùng ngôn ngữ cơ thể, cử chỉ, hành động… để giao tiếp. Ví dụ, khi muốn ba mẹ mang dép cho mình, con thường cầm dép và chỉ vào chân để ra hiệu. Hoặc ba mẹ nói điều gì không đúng ý, con thường phản ứng bằng cách nhíu mày, lắc đầu…

Có thể thấy, bé từ khoảng 1,5 tuổi đã bắt đầu dùng tay để chỉ những điều mình muốn hoặc dùng ngôn ngữ cơ thể để biểu đạt trạng thái, ý muốn thay vì lời nói. Tuy nhiên, đến 3 tuổi mà con vẫn tiếp tục dùng cử chỉ để thực hiện mục đích này chứng tỏ bé chậm nói. Khi đó, bé cần được ba mẹ hỗ trợ để cải thiện.

2. Bé 3 tuổi hạn chế hoặc không thể nói những câu cơ bản

Khi lên 3 tuổi, bé hoàn toàn có thể nói những câu đơn giản, ngắn gọn từ 2-5 từ. Trường hợp bé chỉ bắt chước lời nói, cử chỉ của người khác mà không thể tự nói ra các từ, cụm từ dù gần gũi, đơn giản, rất có thể là dấu hiệu bé chậm nói.

Dưới đây là một số dấu hiệu rõ ràng khi trẻ 3 tuổi chậm nói:

• Con không thể phát âm, gọi ba mẹ, ông bà, cô chú, anh chị… Đồng thời, bé cũng không thể xưng “con” hay tên của mình với mọi người.

• Bé chỉ có thể nói lặp đi lặp lại một số từ nhất định, không thể sử dụng lời nói để diễn đạt nhu cầu giao tiếp, cảm xúc của bản thân.

• Bé không thể làm theo những câu mệnh lệnh đơn giản như: “Con đội nón lên”, “Con chào chú đi”, “Con lấy giúp mẹ cái khăn”…

• Bé hoàn toàn không tương tác với các bạn cũng như không thích giao tiếp với người xung quanh. Đồng thời, con không muốn tách khỏi ba mẹ hoặc người chăm sóc.

Nếu quan sát thấy bé có những biểu hiện trên, ba mẹ cần đưa con đến gặp các chuyên gia ngôn ngữ để được tư vấn và hỗ trợ.

>>> Xem thêm: Cách trị táo bón cho bé 3 tuổi ở nhà hiệu quả

3. Dấu hiệu trẻ 3 tuổi chậm nói: không phát ra âm thanh

Bé 3 tuổi hầu như đều có khả năng dùng âm thanh, lời nói để bộc lộ cảm xúc của bản thân. Ví dụ, bé sẽ hét lên khi tức giận, reo lên khi vui mừng hoặc khóc la thành tiếng nếu bị đau hoặc sợ hãi…  

Tuy nhiên, bé vẫn chưa thể hay gặp khó khăn khi phát ra âm thanh để biểu đạt cảm xúc. Đây là một trong những dấu hiệu chậm nói ở trẻ 3 tuổi. Cụ thể, bé thường hay nhăn mặt, nhíu mày khi nói, khó phát ra từ ngữ, âm thanh dù gần gũi, thông dụng. Trong trường hợp này, ba mẹ nên đưa con thăm khám để xác định chính xác tình trạng. Từ đó, ba mẹ có cách can thiệp và hỗ trợ bé kịp thời.

Những nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chậm nói

Không chỉ ở bé 3 tuổi mà ở bất kỳ độ tuổi nào, trẻ chậm nói cũng có thể do một trong những nguyên nhân dưới đây:

• Những bất thường liên quan đến các bộ phận của vùng miệng như hở hàm ếch, dính thắng lưỡi, thắng lưỡi ngắn… sẽ ảnh hưởng đến khả năng nói của con. Bởi đây là một trong những bộ phận góp phần tạo ra âm thanh, nếu khiếm khuyết sẽ khiến bé khó nói mạch lạc.

• Thiếu sự tương tác trong môi trường sống, trong gia đình. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ 3 tuổi chậm nói. Ba mẹ thường xuyên cho con chơi điện thoại, xem tivi, máy tính bảng hoặc thường xuyên để con ở một mình, không có sự tương tác, trò chuyện giữa ba mẹ và con cái… sẽ hạn chế khả năng nói và hoạt ngôn của con.

• Rối loạn ngôn ngữ, lời nói: Có hai nguyên nhân đáng chú ý gây ra tình trạng này là do trẻ chậm phát triển và rối loạn vận động lời nói (còn gọi là chứng mất điều khiển lời nói chủ ý ở trẻ). Trong đó, chứng rối loạn vận động lời nói thường liên quan đến não bộ, khiến con không thể phối hợp các bộ phận tạo ra âm thanh như môi, lưỡi, hàm… Nghiêm trọng hơn, tình trạng này được xem là mất giọng nói. Tuy nhiên, khả năng hiểu và giao tiếp phi ngôn ngữ lại không bị ảnh hưởng.

• Trẻ 3 tuổi chậm nói do suy giảm hoặc mất thính lực: Những dấu hiệu chậm nói như trẻ gặp khó khăn trong việc phát âm, hình thành từ ngữ đôi khi xuất phát từ việc bé không nghe rõ. Do đó, thính lực là một trong những nguyên nhân quan trọng ba mẹ không nên bỏ qua nếu con có biểu hiện chậm nói.

• Nguyên nhân trẻ 3 tuổi chậm nói do tự kỷ ám thị: Bé chậm nói kèm theo các dấu hiệu như ít tương tác với mọi người, thích chơi một mình, có những hành vi, tiếng kêu lặp đi lặp lại hoặc thường xuyên phát ra âm thanh vô nghĩa… Rất có thể, chứng tử kỷ ám thị khiến bé chậm nói.

Cách dạy trẻ 3 tuổi chậm nói đơn giản, dễ thực hiện

Việc dạy trẻ 3 tuổi chậm nói cần sự kiên nhẫn và phương pháp phù hợp. Dưới đây là một số cách đơn giản và dễ thực hiện, ba mẹ có thể áp dụng, đồng hành cùng con học nói:

• Ba mẹ cần tăng tương tác, thường xuyên nói chuyện trực tiếp với con. Nếu bận rộn, bạn hãy tranh thủ kể chuyện, nói với con về những gì bạn làm trong lúc nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa… Những âm thanh, giọng nói thật của ba mẹ qua các cuộc trò chuyện với con không chỉ gắn kết sợi dây tình cảm gia đình mà còn kích thích trẻ nói được, nói tốt hơn bất kỳ phương tiện nào.

• Ba mẹ nên sử dụng hình ảnh và đồ chơi để chơi cùng trẻ 3 tuổi chậm nói. Bạn có thể áp dụng các trò chơi như gọi tên đồ vật, màu sắc, vật nuôi hoặc các bộ phận trên cơ thể người... Dù đơn giản nhưng với sự góp sức và tương tác của ba mẹ, các trò chơi này sẽ giúp con học thêm từ vựng mới, kích thích con nói và mô tả.

• Trẻ 3 tuổi chậm nói phải làm sao? Bạn nên thường xuyên đọc truyện và tương tác với con bằng những nhân vật, câu hỏi, tranh ảnh trong câu chuyện. Đồng thời, cho con nghe nhạc, dạy con hát và học thuộc các bài hát ngắn, đơn giản cũng là cách giúp con nhanh nói tốt.

• Ngay cả khi bạn đã đoán được ý muốn thông qua cử chỉ, ngôn ngữ cơ thể của bé, bạn cũng không nên đáp ứng ngay. Thay vào đó, ba mẹ nên kiên nhẫn để con cố gắng nói ra nhu cầu, mong muốn của mình.

• Tạo cơ hội và khuyến khích con giao tiếp thật nhiều bằng cách cho bé đi nhà trẻ, tiếp xúc với bạn bè đồng trang lứa. Đặc biệt, ba mẹ cho bé tiếp xúc với các bạn có khả năng nói tốt là bí quyết, cách dạy trẻ 3 tuổi chậm nói hiệu quả. 

• Trong các hoạt động thường ngày, ba mẹ nên thường xuyên đặt câu hỏi và đưa cho con những lựa chọn. Song song đó, khi có người đặt câu hỏi cho bé, ba mẹ nên để con tự trả lời để tăng kích thích, cải thiện khả năng nói của trẻ.

Trên đây là những cách dạy trẻ 3 tuổi chậm nói ba mẹ có thể áp dụng. Đồng thời, bạn hãy cố gắng đặt câu hỏi, dành nhiều thời gian nói chuyện và tương tác với con. 

ILO hiểu rõ nỗi lo lắng của bạn khi gia đình có trẻ 3 tuổi chậm nói. Tuy nhiên, ba mẹ cần hiểu rằng, mỗi đứa trẻ sẽ có tốc độ phát triển riêng, kỹ năng nói cũng thế. Do đó, điều quan trọng là bạn cần quan tâm, kiên nhẫn và đồng hành cùng con trong quá trình học nói. 

>>> Xem thêm: Nhiệt độ bình thường của trẻ 3 tuổi bao nhiêu? Dấu hiệu trẻ sốt