Trẻ khủng hoảng tuổi lên 5: Biểu hiện và cách đối phó

Bé 5 tuổi bỗng dưng có những thay đổi đột ngột như bướng bỉnh, cáu gắt, nổi loạn hay thậm chí thu mình lại. Rất có thể đây là những biểu hiện trẻ khủng hoảng tuổi lên 5 – một giai đoạn quan trọng trong hành trình khôn lớn, đánh dấu bước chuyển rõ rệt về tâm lý, cảm xúc và hành vi của con. Qua bài viết này, ILO giúp ba mẹ hiểu rõ những biểu hiện, nguyên nhân và cách đồng hành cùng con bước qua giai đoạn này.

Như thế nào là khủng hoảng tuổi lên 5?

Khủng hoảng tuổi lên 5 là một trong những giai đoạn quan trọng trong quá trình lớn lên của mỗi đứa trẻ. Đây là thời điểm trẻ dần hình thành ý thức về giá trị bản thân, mong muốn bày tỏ quan điểm và khẳng định cái tôi của mình.

Giai đoạn này cũng đánh dấu sự phát triển tâm lý của trẻ, khi con muốn tự lập, tự làm mọi thứ mà không phụ thuộc vào bất kỳ sự giúp đỡ nào của ba mẹ. Điều này khiến trẻ có sự phản kháng, không muốn tuân theo quy tắc hoặc hướng dẫn của người lớn.

Ở ngưỡng cảm xúc, tâm lý và tư duy chưa thật sự ổn định khiến bé dễ rơi vào trạng thái bất ổn, có những biểu hiện tiêu cực như cáu gắt, bướng bỉnh, khóc lóc vô cớ, nổi loạn hay thu mình lại…

Khủng hoảng tuổi lên 5 được xem là một giai đoạn tự nhiên mà bất cứ đứa trẻ nào cũng có thể trải qua trong quá trình phát triển. Tuy nhiên, đây là một thử thách rất lớn đối với trẻ và cả ba mẹ. Nếu được đồng hành, hỗ trợ đúng cách, con sẽ vượt qua giai đoạn khủng hoảng và phát triển toàn diện về mặt tâm lý, tư duy, khả năng tự lập.

Ngược lại, trẻ có thể hình thành thói quen xấu, ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc và tính cách sau này. Do đó, sự đồng hành của ba mẹ rất quan trọng trong việc giúp bé 5 tuổi nhanh chóng vượt qua giai đoạn khủng hoảng lành mạnh và an toàn.

>>> Đọc thêm: 12 trò chơi âm nhạc cho trẻ mầm non thú vị và siêu bổ ích

Trẻ khủng hoảng tuổi lên 5 do những yếu tố nào?

Khủng hoảng tuổi lên 5 ở trẻ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố tâm lý, sinh lý và môi trường. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

• Sự thay đổi về tâm lý ở bé 5 tuổi: Ở giai đoạn này, tâm sinh lý của trẻ bước vào giai đoạn phát triển nhanh chóng. Trẻ bắt đầu nhận thức rõ ràng về bản thân và thế giới xung quanh. Sự thay đổi đột ngột khiến con không kịp thích nghi, mong muốn tự lập và khẳng định cái tôi nhưng kỹ năng còn hạn chế khiến con dễ thất vọng, căng thẳng cũng như gặp khó khăn trong việc hiểu và xử lý cảm xúc, hành vi của chính mình.

• Hormone thay đổi ở tuổi lên 5: Giai đoạn này, trẻ dễ có sự thay đổi đột ngột của các hormone như cortisol (hormone căng thẳng), dopamine (hormone tạo động lực, cảm giác vui vẻ), serotonin (hormone điều hòa cảm xúc, tạo cảm giác bình tĩnh), oxytocin (hormone liên kết, tình cảm), norepinephrine (hormone kích thích hệ thần kinh, giúp phản ứng nhanh với tình huống)… Điều này khiến bé chưa kịp thích nghi, dẫn đến trạng thái mất cân bằng tâm lý, nhạy cảm và khó kiểm soát cảm xúc, hành vi.

• Ảnh hưởng từ môi trường sống: Môi trường sống và các mối quan hệ xã hội ảnh hưởng rất lớn đến nội tâm, tính cách của bé. Việc bước vào một môi trường học tập mới, từ mầm non lên lớp 1 khiến bé gặp khó khăn trong việc hòa nhập hoặc bị bạn bè trêu chọc làm con lo lắng, căng thẳng, có thể thu mình hoặc nổi loạn. Những vấn đề trong gia đình như ba mẹ không hạnh phúc cũng làm cho con bất an, góp phần tạo nên khủng hoảng.

• Trẻ thiếu sự đồng hành, quan tâm của ba mẹ: Việc thiếu sự quan tâm, lắng nghe từ ba mẹ cũng khiến trẻ cảm thấy không được an toàn, yêu thương và thấu hiểu dẫn đến các hành vi bướng bỉnh hoặc khép mình. Mặt khác, ba mẹ có cách giáo dục không phù hợp như nghiêm khắc hoặc nuông chiều quá mức… khiến con hình thành những phản ứng tiêu cực.

>>> Đọc thêm: Lưu ngay 5 truyện cho bé 5 tuổi thú vị và bổ ích trước khi đi ngủ

Một số biểu hiện trẻ khủng hoảng tuổi lên 5 thường gặp

Mỗi đứa trẻ sẽ có những dấu hiệu khủng hoảng khác nhau, tùy thuộc vào môi trường sống, sự thay đổi về nhận thức, cảm xúc và hành vi của con. Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp:

• Nhạy cảm, cảm xúc thay đổi thất thường: Trẻ dễ căng thẳng, nổi giận, hay cáu kỉnh vô cớ. Bé thường xuyên khóc nhè, dễ kích động với mọi thứ xung quanh, cảm xúc thay đổi thất thường, có thể nhanh chóng thay đổi từ vui vẻ sang buồn bã, thu mình…

• Trẻ bướng bỉnh, khó bảo, không nghe lời: Bé 5 tuổi đã bắt đầu tự lập, hình thành cái tôi nên có xu hướng tự cho mình là đúng, muốn tỏ ra làm người lớn. Do đó, trẻ rơi vào khủng hoảng thường có biểu hiện không nghe lời, ngang bướng, cãi lời hoặc cố tình làm trái quy tắc, hướng dẫn của ba mẹ.

• Trẻ lo lắng, bất an và sợ hãi nhiều hơn bình thường: Trẻ khủng hoảng tuổi lên 5 thường có biểu hiện sợ ở một mình, sợ bóng tối, sợ những điều mà con tưởng tượng (phù thủy, quái vật, ma quái…). Trẻ sợ bị bỏ rơi và lo lắng, có suy nghĩ tiêu cực về các vấn đề xung quanh.

• Trẻ phát triển trí tưởng tượng mạnh mẽ, liên tục đặt câu hỏi: Ở giai đoạn này, con phát triển trí tưởng tượng, khả năng tư duy mạnh mẽ. Điều này dẫn đến việc bé tò mò, liên tục đặt vô số câu hỏi về thế giới xung quanh như: “Tại sao bầu trời có màu xanh?”, “Vì sao con không thể bay được?”… Việc hỏi quá nhiều đôi khi cũng khiến ba mẹ cảm thấy “quá tải” vì phải liên tục trả lời và giải thích cho bé.

>>> Đọc thêm: Tổng hợp 7 dạng Toán cho bé 5 tuổi phát triển tư duy nhanh chóng

Cùng con bước qua giai đoạn khủng hoảng tuổi lên 5 như thế nào?

Bé 5 tuổi khủng hoảng tuổi lên 5 có thể khiến ba mẹ mệt mỏi vì con trở nên nhạy cảm, bướng bỉnh hay đặt vô số câu hỏi. Thế nhưng, đây là một phần trong quá trình phát triển tự nhiên, trẻ rất cần sự đồng hành, hỗ trợ của ba mẹ để giúp con vượt qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng, an toàn.

Ba mẹ có thể áp dụng những cách sau để cùng con bước qua giai đoạn khủng hoảng tuổi lên 5:

1. Kiên nhẫn lắng nghe và trò chuyện với bé nhiều hơn

Ba mẹ hãy kiên nhẫn khi con quấy khóc, cáu kỉnh hay có những phản ứng mạnh. Đồng thời, bạn cần trò chuyện, lắng nghe suy nghĩ, cảm xúc của con, không nên vội vàng phán xét hoặc áp đặt, ép buộc con làm theo ý mình. Trò chuyện và lắng nghe con nhiều hơn không những giúp ba mẹ nắm bắt được các vấn đề tâm lý, cảm xúc trẻ đang gặp phải mà còn giúp con cảm thấy an toàn, được quan tâm và yêu thương.

>>> Đọc thêm: 27 bộ phim hoạt hình hay cho bé nhất định phải xem

2. Đặt giới hạn cho trẻ rõ ràng nhưng phải linh hoạt

Đối với bé 5 tuổi, ba mẹ cần đặt ra cho con những quy tắc, giới hạn rõ ràng. Đồng thời, ba mẹ cần giải thích lý do vì sao phải có những quy tắc đó thay vì ép buộc con phải nhất nhất tuân theo. Trong một vài trường hợp, khi con cần thấu hiểu, ba mẹ hãy linh hoạt nên hay không nên áp dụng các quy tắc trước đó.

Khi trẻ phản kháng, ba mẹ có thể đưa ra các lựa chọn để con có cảm giác tự do và được tôn trọng. Ví dụ: “Con muốn mang giày màu xanh hay màu đỏ?” thay vì: “Con phải mang đôi giày này cho mẹ”.

3. Dành khoảng thời gian chất lượng bên cạnh trẻ khủng hoảng tuổi lên 5

Mỗi ngày, ba mẹ hãy cố gắng dành một khoảng thời gian để trò chuyện, dạy con hát, kể chuyện hoặc chơi cùng con. Dù ít hay nhiều, ba mẹ hãy tạo một khoảng thời gian bên con chất lượng, không bị gián đoạn bởi điện thoại hay công việc.

Những khoảnh khắc vui vẻ và ý nghĩa bên cạnh ba mẹ sẽ giúp con thư giãn, cảm thấy an toàn, cảm nhận được tình yêu thương của gia đình. Những khoảnh khắc này còn là sợi dây kết nối tình cảm giữa ba mẹ và con cái hiệu quả. Từ đó ba mẹ dễ dàng đồng hành cùng con vượt qua khủng hoảng hơn.

>>> Đọc thêm: Mách mẹ 9 cách hạ sốt cho trẻ 5 tuổi nhanh chóng

4. Tăng cường hoạt động thể chất và kết nối với thiên nhiên

Các hoạt động thể thao như đạp xe, bơi lội, bóng rổ… giúp con giải tỏa căng thẳng, rèn luyện sức khỏe và tăng cường khả năng vận động. Ngoài ra, những hoạt động ngoài trời, kết nối với thiên nhiên như dã ngoại, cắm trại, du lịch… giúp con có cơ hội trải nghiệm, kết nối, giao lưu cùng bạn bè đồng trang lứa.

Tham gia các hoạt động này tạo điều kiện để trẻ khủng hoảng tuổi lên 5 học cách tương tác, giao tiếp và xây dựng mối quan hệ với bạn bè, người xung quanh. Từ đó con cởi mở, vui vẻ và giảm bớt cảm xúc, hành vi tiêu cực hơn.

5. Tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia để đối phó khủng hoảng tuổi lên 5

Trong trường hợp bé rơi vào khủng hoảng với những biểu hiện tiêu cực kéo dài, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, ba mẹ có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia để có hướng can thiệp phù hợp.

Khi trẻ xuất hiện các biểu hiện này, ba mẹ nên nhanh chóng tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia:

• Trẻ thường xuyên cáu gắt, khóc lóc, lo âu quá mức hoặc có hành vi hung hăng, chống đối mạnh mẽ.

• Trẻ có những hành vi tự ngược đãi, làm đau bản thân như cắn tay chân, cào mặt, đập đầu vào tường.

•  Bé 5 tuổi mất ngủ kéo dài, gặp ác mộng liên tục, biếng ăn hoặc thay đổi khẩu vị bất thường.

• Bé có xu hướng khép mình, né tránh nói chuyện, tiếp xúc với bạn bè, ba mẹ và mọi người xung quanh.

Nhìn chung, khủng hoảng tuổi lên 5 là một giai đoạn thử thách nhưng cũng đầy cơ hội để bé phát triển toàn diện và giúp ba mẹ hiểu con hơn. Điều quan trọng là ba mẹ cần kiên nhẫn và dùng tình yêu thương để đồng hành cùng con.

>>> Đọc thêm: 8 cách dạy bé các con vật để nhanh thuộc, nhớ lâu