Trẻ 3 tuổi chưa biết nói, nguyên nhân và cách can thiệp hiệu quả

Không phải đứa trẻ nào cũng đạt được các bước phát triển theo cách mà chúng ta mong đợi. Trong đó có việc trẻ 3 tuổi nhưng vẫn chưa biết nói. Đó là thể là do bé gặp các vấn đề về miệng, thính lực, tự kỷ hay môi trường tác động mà có thể can thiệp bằng y khoa, giáo dục đặc biệt hay thúc đẩy giao tiếp tại nhà… Cùng ILO tìm hiểu kỹ hơn các thông tin xoay quanh việc trẻ 3 tuổi chưa biết nói dưới đây.

Dấu hiệu nhận biết bé 3 tuổi chưa biết nói

Có nhiều dấu hiệu để ba mẹ nhận biết trẻ em 3 tuổi chưa biết nói. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến:

• Thiếu sự tương tác ngôn ngữ: Trẻ không hiểu và không có phản ứng khi trò chuyện hoặc được yêu cầu làm một việc gì đó thông qua lời nói.

• Khó khăn trong giao tiếp: Bé không sử dụng từ ngữ đơn giản như “mẹ”, “ba ba”, “ăn”, “nước”. Bé phát âm không rõ ràng, ngọng nghịu hoặc không thể nói được những từ đã học trước đó. Khi người khác gọi tên bé cũng không có phản ứng…

• Thường xuyên sử dụng cử chỉ: Thay vì sử dụng lời nói để diễn đạt ý kiến hoặc cảm xúc của mình, con thường xuyên sử dụng cử chỉ, hành động.

• Không lặp lại từ ngữ: Trẻ 3 tuổi không lặp lại những từ hoặc câu vừa nghe được dù đây là cách thể hiện tiêu biểu của việc học ngôn ngữ ở độ tuổi này.

• Thiếu sự tương tác xã hội thông qua lời nói: Trẻ không tham gia vào các cuộc trò chuyện hoặc trò chơi sử dụng ngôn ngữ. Có trường hợp trẻ thích một mình hơn là tham gia vào các hoạt động tương tác với người khác. Không hứng thú với những điều mới cũng là dấu hiệu cho thấy trẻ chưa biết nói.

>>> Xem thêm: 5 cách dạy trẻ 3 tuổi bướng bỉnh hiệu quả nhất hiện nay

Tìm hiểu nguyên nhân trẻ 3 tuổi chưa biết nói

Theo các nghiên cứu, trong giai đoạn 3 – 4 tuổi, quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ tương đối hoàn thành. Điều này đồng nghĩa với việc bé 3 tuổi có thể tự tin trò chuyện với người khác. Vây, tại sao trẻ 3 tuổi chưa biết nói?

Dưới đây là một số nguyên nhân chủ yếu khiến bé gặp tình trạng này mà ba mẹ có thể tham khảo:

1. Do gặp các vấn đề về miệng

Khi mắc một số vấn đề về miệng, lưỡi, vòm họng như hở hàm ếch, cứng khớp, tật dính thắng lưỡi… dẫn đến trẻ khó hình thành âm thanh và ngôn ngữ. Đặc biệt, tật dính thắng lưỡi sẽ làm hạn chế khả năng chuyển động lưỡi, nhất là các chữ “d, r, s, t, th, l…” khiến bé không thể nói tròn vành rõ chữ.

Ngoài ra, các vùng não chịu trách nhiệm tạo ra lời nói hoạt động kém hiệu quả cũng có thể gây ra rối loạn cách cử động miệng. Nếu gặp phải trường hợp này, bé cũng khó khăn trong việc sử dụng, phối hợp các bộ phận hàm, lưỡi, môi để tạo ra lời nói.

2. Bé 3 tuổi chưa thể nói do gặp các vấn đề về thính lực

Khả năng nghe hạn chế cũng là nguyên nhân khiến bé 3 tuổi chưa biết nói hoặc chậm nói. Yếu tố này ảnh hưởng lớn đến khả năng nghe, bắt âm, hiểu và phản ứng của bé đối với các vấn đề xung quanh. Như vậy, bé có vấn đề thính lực gặp nhiều trở ngại trong quá trình học nói, phát triển ngôn ngữ và giao tiếp.

3. Trẻ em 3 tuổi chưa biết nói do hội chứng tự kỷ

Tự kỷ là một hội chứng rối loạn phát triển ở trẻ em. Tự kỷ cũng là nguyên nhân trẻ 3 tuổi chưa biết nói phổ biến. Ba mẹ có thể quan sát con, nhận biết bé chưa biết nói do tự kỷ dựa vào một số biểu hiện như sau:

• Lặp đi lặp lại cùng một hành động, hành vi, lời nói.

• Bé thường xuyên chơi một mình, thích ở một mình; không hứng thú tham gia các hoạt động tương tác với người khác hoặc có nhiều người tham gia.

• Bé không biết cách hoặc không thể hiện, bộc lộ cảm xúc, mong muốn của bản thân.

4. Trẻ 3 tuổi chưa biết nói do gặp các vấn đề thần kinh

Nguyên nhân bé chưa biết nói phải kể đến những bệnh lý rối loạn thần kinh. Một số bệnh lý như bại não, chấn thương sọ não, động kinh, bệnh loạn dưỡng cơ… tác động đến các cơ vùng răng hàm mặt. Từ đó ảnh hưởng đến quá trình học nói và khả năng phát triển ngôn ngữ của bé.

5. Nguyên nhân trẻ 3 tuổi chưa biết nói: Môi trường thiếu sự giao tiếp

Môi trường và những người xung quanh có tác động lớn đến quá trình học nói và khả năng nói của trẻ. Bé không có cơ hội giao tiếp nếu không được ba mẹ, người thân trò chuyện, quan tâm mỗi ngày. Môi trường không có sự giao tiếp kéo dài khiến con lười nói. Điều này dẫn tới việc bé không đạt được những dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển.

Ngoài ra, bé sống trong gia đình dùng song ngữ, hoặc tiếp xúc với ngoại ngữ quá sớm cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình học nói. Khi đó, não bộ của bé phải làm việc nhiều hơn để hiểu và sử dụng cùng lúc hai ngôn ngữ. Bé cần có nhiều thời gian hơn để bắt đầu sử dụng tiếng mẹ đẻ và ngoại ngữ đang học.

>>> Xem thêm: 7 cách làm đồ chơi bằng phế liệu cho trẻ mầm non độc đáo

Trẻ 3 tuổi chưa biết nói có ảnh hưởng gì không?

Trường hợp trẻ đã 3 tuổi những vẫn chưa biết nói tiềm ẩn nhiều vấn đề bất thường, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và quá trình phát triển toàn diện của con.

Vậy, trẻ 3 tuổi chưa biết nói có sao không? Dưới đây là những tác động, ảnh hưởng có thể xảy ra:

• Phát triển ngôn ngữ chậm: Trẻ 3 tuổi chưa nói được đồng nghĩa với việc phát triển ngôn ngữ chậm. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển toàn diện về thể chất lẫn trí tuệ của con.

• Khó khăn trong giao tiếp: Trẻ đã lớn nhưng chưa biết nói sẽ gặp khó khăn trong việc thể hiện ý kiến, cảm xúc và nhu cầu của mình. Điều này rất có khả năng làm cho con bất mãn và thu mình khi không thể giao tiếp với ba mẹ, thầy cô, bạn bè…

• Tác động tới mối quan hệ xã hội: Khả năng giao tiếp là một phần quan trọng trong mối quan hệ xã hội của trẻ. Việc không thể nói làm con cảm thấy cô đơn hoặc cách biệt khỏi bạn bè và người thân.

• Hạn chế khả năng học hỏi: Giao tiếp bằng lời nói là một phần quan trọng của quá trình học hỏi và phát triển. Chưa thể nói khiến con gặp thiệt thòi, khó khăn  trong việc tiếp nhận kiến thức và kỹ năng mới. Từ đó ảnh hưởng đến quá trình học tập và phát triển toàn diện trong tương lai.

Cần làm gì khi trẻ 3 tuổi chưa biết nói?

Dưới đây là một số phương pháp có thể áp dụng để hỗ trợ, cải thiện khả năng nói của trẻ 3 tuổi:

1. Giáo dục đặc biệt

Đây là biện pháp tốt nhất và được dùng phổ biến dành cho các trường hợp trẻ 3 tuổi chưa biết nói. Giáo dục đặc biệt giúp bé phát âm chính xác, bổ sung ngôn ngữ, cải thiện khả năng giao tiếp đúng hoàn cảnh, gia tăng sự tương tác xã hội.

Đồng thời, giáo dục đặc biệt giúp tăng cường nhận thức, hành vi và các kiến thức trong cuộc sống. Trường hợp trẻ tự kỷ, rối loạn thần kinh, ngôn ngữ… thường được áp dụng phương pháp này.

2. Can thiệp y khoa

Trong một số trường hợp trẻ 3 tuổi chưa biết nói do các vấn đề về lưỡi, vòm họng, tai… bé cần được can thiệp, điều trị y khoa như phẫu thuật, dùng thuốc… Chẳng hạn, trẻ chưa biết nói do tật dính thắng lưỡi chỉ cần phẫu thuật kịp thời và can thiệp hỗ trợ một thời gian, con sẽ học nói và giao tiếp bình thường.

3. Thúc đẩy giao tiếp hàng ngày cho trẻ 3 tuổi chưa biết nói

Tình yêu thương, mối liên kết trong gia đình là “liều thuốc” hiệu quả nhất trong quá trình lớn lên của mỗi đứa trẻ. Chính vì vậy, dù chưa biết nói vì bất kỳ nguyên nhân nào, con cũng cần có gia đình, ba mẹ đồng hành, hỗ trợ trong quá trình tập nói.

Vậy, ba mẹ cần làm gì khi trẻ 3 tuổi chưa biết nói? Dưới đây là một số biện pháp ba mẹ có thể thực hiện tại nhà giúp con luyện nói, tăng cường ngôn ngữ, thúc đẩy giao tiếp hiệu quả.

• Ba mẹ nên thường xuyên dành thời gian quan tâm, trò chuyện với con nhiều nhất có thể. Trong lúc trò chuyện, ba mẹ nên dùng những từ ngữ đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ để giúp bé bổ sung ngôn ngữ, kích thích khả năng nói và nhận thức.

• Tạo ra môi trường thú vị và tích cực để thúc đẩy giao tiếp hàng ngày với bé, bao gồm việc đặt câu hỏi, trả lời câu hỏi và mô tả những sự việc, sự vật gần gũi xung quanh như màu sắc, hình dạng, hoạt động. Hãy luôn gọi tên con và dạy con nhìn vào mắt người đối diện khi giao tiếp để kêu gọi sự tập trung.

• Khuyến khích trẻ 3 tuổi chưa biết nói tham gia trong trò chơi và hoạt động tương tác: Cho bé tham gia vào các trò chơi và hoạt động tương tác như đọc truyện, xây dựng, vẽ, chơi các trò chơi tập thể để khuyến khích việc sử dụng ngôn ngữ, giao tiếp với mọi người.

Hơn hết, ba mẹ cần nhẹ nhàng, kiên nhẫn trong quá trình đồng hành cùng con tập nói.

Trẻ 3 tuổi chưa biết nói khám ở đâu?

Nếu phát hiện bé có những biểu hiện, dấu hiệu chưa biết nói, chậm nói dù đã 3 tuổi, bạn không nên chủ quan. Ba mẹ cần sớm đưa con đi thăm khám, tìm hiểu chính xác nguyên nhân để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Hiện nay, có rất nhiều bệnh viện, trung tâm y tế, phòng khám… chuyên khám, hỗ trợ, điều trị các trường hợp trẻ chưa biết nói khi lên 3. Tuy nhiên, ba mẹ cần đưa con đến những bệnh viện chất lượng, uy tín để bé được thăm khám, điều trị hiệu quả nhất.

Một số bệnh viện uy tín, chuyên chẩn đoán và điều trị cho trẻ em 3 tuổi chưa biết nói là: Bệnh viện Nhi Trung Ương, Bệnh viện Trung Ương Huế, Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh viện Phục hồi Chức năng Đà Nẵng, Bệnh viện Nhi Đồng 1, Bệnh viện Nhi Đồng 2…

Trên đây là tổng hợp những thông tin quan trọng về dấu hiệu, nguyên nhân và các phương pháp hỗ trợ khi trẻ 3 tuổi chưa biết nói. Khi phát hiện bé có những dấu hiệu bất thường về ngôn ngữ, giao tiếp, ba mẹ nên nhanh chóng đưa con đi khám, tìm hiểu nguyên nhân để có những biện pháp can thiệp kịp thời nhé.

>>> Xem thêm: Top 5 truyện mầm non hay và ý nghĩa